Ołtarze
Ołtarz główny
Wieruszowski kościół paulinów, poświęcony Zesłaniu Ducha Świętego i Nawiedzeniu Najświętszej Maryi Panny, został ukończony w 1680 roku. Wkrótce potem zaczęto tworzyć jego wystrój. Główny ołtarz powstał do 1686 roku dzięki staraniom prowincjała o. Mikołaja Jaroszowskiego. Całość wykonał znany snycerz Jan Garlicki, a zdobienia i malowanie powierzono bratu Andrzejowi Siarczyńskiemu.
Ołtarz, jak przystało na tradycję kościelną, zwrócony jest ku wschodowi. Jego architektura przypomina łuk triumfalny ozdobiony kolumnami w stylu korynckim. W środkowej części widoczny jest prześwit okna z rzeźbą gołębicy – symbolem Ducha Świętego – która pojawiła się tam na przełomie XIX i XX wieku.
W centrum ołtarza znajduje się Grupa Ukrzyżowania – poruszająca scena śmierci Chrystusa na tle czerwonej tkaniny. Rzeźby otaczają symbole niebieskie: słońce, księżyc i gwiazdy, przypominające o zaćmieniu słońca podczas ukrzyżowania. Ta rzeźbiarska kompozycja zastąpiła w latach 1880–1903 wcześniejszy obraz Nawiedzenia NMP z 1761 roku.
Po bokach umieszczono postacie świętych: biskupa Mikołaja i królewicza Kazimierza Jagiellończyka. Nad nimi górują figury św. Katarzyny Aleksandryjskiej i św. Barbary, otoczone dekoracyjnymi kartuszami. Kolumny ołtarza zdobią anioły, a całość wieńczy monumentalna figura Boga Ojca, który błogosławi świat, w towarzystwie anielskich adoratorów.
Styl Jana Garlickiego rozpoznawalny jest w każdym detalu – naturalistyczne rysy twarzy, migdałowe oczy, wyraźne zmarszczki oraz finezyjne układanie szat dodają rzeźbom życia i dynamiki. Podobne dzieła tego warsztatu można zobaczyć także w kościele paulinów w Wielgomłynach.
Ołtarz wielokrotnie poddawano renowacjom: przemalowano go w 1760 roku, odnowiono drewniane elementy i obraz rok później. Po II wojnie światowej, w 1956 roku, konserwatorzy Teresa i Alfons Nowaczykowie odrestaurowali całość i wymienili tabernakulum. Ostatnie większe prace wykonano w latach 2002–2003, kiedy odnowiono postacie Boga Ojca i aniołów.
Dzięki tym wysiłkom wieruszowski ołtarz główny zachwyca do dziś swoją barokową formą, bogactwem detali i głębokim duchowym przesłaniem.
Ołtarz Miłosiernego Jezusa Pięciorańskiego
Koniec XVII w. – barok
Ołtarz, zwany dzisiaj Pięciorańskim, o XVII-wiecznych założeniach architektonicznych, wsparty jest o południowy filar, podtrzymujący łuk prezbiterium. Przeniesiony został z wcześniejszej świątyni drewnianej. Związany jest z najcenniejszym zabytkiem – cudownym obrazem Pana Jezusa Miłosiernego, zwanego później powszechnie, aż do dzisiaj Pięciorańskim. Ołtarz wraz z murowanym kościołem konsekrowany był w 1670 r. W latach 70. XVIII w. nastawa ołtarzowa została zmieniona. Na zasłonie obrazu znajduje się małowany na płótnie obraz Serca Pana Jezusa. Po obu stronach – figury aniołów
Uratowany od ognia obraz, był od dawna czczony i od 1401 r. znajdował się w ołtarzu głównym, pod koniec XV w. przeniesiony został do bocznego. Wielu pątników odzyskiwało tu wiarę i doznawało uzdrowienia.
Obraz Pana Jezusa Pięciorańskiego pochodzi prawdopodobnie z warsztatu mistrza, który malował obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem z pobliskiego Donaborowa. Obraz o wymiarach 89 x 66 cm malowany jest na desce, i oprawiony w drewnianą, pozłacaną ramę ozdobiony jest pozłacanymi elementami roślinnymi.
Z obrazu Zbawiciel pięknie i ujmująco patrzy na oglądającego. Pokrwawione ciało, przebite ręce i bok a także korona cierniowa, to znaki realnych cierpień Jezusa. Zbawiciel jest obnażony, ujęty frontalnie, przedstawiony do bioder, wystających z sarkofagu-studni. Chrystus prawą ręką wyciąga z przebitego boku eucharystyczną postać chleba. Lewą ręką podtrzymuje kielich poniżej przebitego boku. Po obu stronach – aniołowie ze skrzydłami uniesionymi ku górze, przyodziani w kapy koloru zielonego i czerwonego trzymają vellum, modelowane ostrymi załamaniami fałd i otaczające z przodu postać Chrystusa.
Korpus Chrystusa jest miękko modelowany, wyraźnie zaznaczona klatka piersiowa i żebra. Twarz wyraża cierpienie, a jednocześnie dobroć i miłosierdzie. Brwi uniesione wysoko, oczy głęboko osadzone, nos mięsisty, usta szerokie Ciemne włosy opadają na ramiona. Na głowie otoczonej srebrzysto-szarą aureolą korona cierniowa, spod której spływają stróżki krwi. Krew płynie także z ran na dłoniach, oraz z przebitego boku, ukazując ogrom, cierpienia Zbawiciela
Ołtarz zaliczany jest do brackich, gdyż tu modlili się i dbali o jego uposażenie członkowie Bractwa Aniołów Stróżów, a po 1701 r. czciciele Krzyża Świętego.
Ołtarz Matki Boskiej Częstochowskiej
Lata 90-te XVIII w. – barok, fundacja o. Konstantego Jaroszewskiego przy pomocy Zofii Czechowskiej wojskiej wieluńskiej
Obecny Obraz matki Bożej ufundował ks. L. Sośnierz w 1953r. Zajął on miejsce poprzedniego obrazu zniszczonego przez Niemców podczas II Wojny Światowej.
Na obrazie oprawionym w rzeźbioną, pozłacaną ramę, namalowana jest na desce najświętsza Maryja Panna z dzieciątkiem na prawej ręce, na wzór cudownego obrazu jasnogórskiego.
Czarna Madonna z dwakroć przeciętym obliczem ubrana jest w powłóczystą, ciemną szatę z haftowanymi gwiazdkami, obszytą złotym lampasem. Jej Syn, również o śniadej karnacji, ubrany jest w szatę z symbolicznymi lilijkami andegaweńskimi. W lewej ręce Jezus trzyma Świętą Księgę.
U góry – Postać Ducha Św., którego symbolizuje gołębica w obłokach. Od niej rozchodzą się promienie, tak że nie mieszczą się w konstrukcji ołtarza. Duchowi Św. asystują liczne aniołki pośród obłoków. Na osi filarów, po obu stronach obrazu znajdują się duże postacie aniołów.
Na zasuwie ołtarza znajduje się obraz Matki Bożej Szkaplerznej. Obraz wykonany jest na płótnie, oprawiony w profilowane ramie. Ukazuje Matkę Bożą w pięknych szatach, luźno spadających ku dołowi, z Dzieciątkiem, które stoi na kolanach Maryi. Mała postać Jezusa, ubrana w białą szatę, trzyma w ręku pęk szkaplerzy opadających w dół
Ołtarz św. Pawła Pierwszego Pustelnika
Lata 70. XVIII w. – rokoko
Ołtarz od XVIII w. stoi w miejscu, gdzie uprzednio znajdował się ołtarz Zwiastowania NMP i św. Anny, a następnie świętych Mikołaja i Augustyna.
Centralne miejsce nastawy ołtarzowej, prezentującej wysoki poziom opracowania rzeźbiarskiego figur i ornamentów, zajmuje oprawiony w złoconą ramę obraz, malowany na płótnie. Przedstawia scenę śmierci św. Pawła Pierwszego Pustelnika, patriarchę zakonu paulinów, do którego przychodzi św. Antoni Opat. Z podtrzymywanego przez anioła pustelnika uchodzi dusza.
Z życiorysu św. Pawła, napisanego przez św. Hieronima wynika, że pochodził z Egiptu, z bogatej rodziny. Podczas prześladowania, za panowania Decjusza w IV w. udał się na pustynię, gdzie spędził resztę życia w samotności i na modlitwie. Mieszkał w jaskini, żywił się daktylami, wodą źródlaną i chlebem, który przynosił mu kruk. Gdy Paweł miał ponad sto lat, odwiedził go św. Antoni Opat. Ponownie też go odwiedził, gdy Paweł umarł. Wówczas lwy pomogły Antoniemu wykopać grób i pogrzebać zmarłego pustelnika.
Nad obrazem głównym umieszczony jest w profilowanej ramie, malowany na płótnie obraz św. Michała Archanioła. Na osi filarów, po obu stronach obrazu znajdują się rzeźbione w drewnie figury zakonników paulińskich w postawie modlitwy i uwielbienia. Ubrani są w białe habity, złocone kaptury, szkaplerze oraz złocone pasy i różańce.
Ołtarz Świętej Rodziny
Początek XVIII w. – rokoko, fundacja o. Konstantego Jaroszewskiego
Obraz Św. Rodziny wykonany jest na desce. Przedstawia małego Jezusa w otoczeniu Najświętszej Maryi Panny i św. Józefa. W górnej części obrazu ukazany jest Bóg Ojciec, mający twarz podobną do twarzy św. Józefa. Poniżej Boga Ojca widnieje gołębica – symbol Ducha Św. promieniującego na całą Świętą Rodzinę. Postacie przedstawione na obrazie ubrane są w pozłacane szaty a swoimi szatami i mimiką promieniują radością i pogodą.
Po lewej figura św. Kazimierza. Żył w latach 1458-84. Drugi syn Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki, wychowanek Długosza. Odznaczał się niezwykłą pobożnością i surowością obyczajów – m.in. złożył ślub czystości. Przygotowywany do odziedziczenia tronu po ojcu, zachorował jednak na gruźlicę (prawdopodobnie) i zmarł 4.03.1484 w Wilnie.
Po prawej figura św. Jacka. ok. 1183-1257. Urodzony w Kamieniu na Śląsku w rodzie Odrowążów. W Rzymie poznał św. Dominika, wstąpił do jego zakonu i przeszczepił go na grunt polski. Wiele wypraw misyjnych na wschód (m.in. Kijów, Smoleńsk) i do Prus. Cudotwórca, asceta i niestrudzony misjonarz.
Na zasuwie znajduje się malowany na płótnie obraz św. Jana Nepomucena – kapłana. Obraz prezentuje świętego w chwili wrzucenia go do rzeki Wełtawy, za to że nie zdradził tajemnicy spowiedzi
Ołtarz Koronacji Najświętszej Maryi Panny
2 połowa XVII w. – manieryzm
Centralne miejsce w ołtarzu zajmuje drewniany obraz przedstawiający ukoronowanie Matki Bożej. Koronę Maryi nakłada Bóg Ojciec razem z Jezusem Chrystusem. W górnej części obrazu obecny jest Duch Św. w postaci gołębicy, od którego bije blask.
Tuż za kolumnami stoją dwie figurki – postacie niewiast – odziane w piękne stroje. Pod postaciami i nad ich głowami umieszczony jest ornament o fantazyjnych, nieregularnych kształtach. Nastawa ołtarza ubogacona jest główkami aniołów. U góry – Anioł Stróż prowadzący, opiekujący się dzieckiem.
Na zasuwie tego obrazu znajduje się obraz św. Rocha namalowany na płótnie przez Alfonsa Nowaczyka w 1963 r. Św. Roch przedstawiony jest na tle spustoszonego krajobrazu, odziany w długą, ciemną togę. W lewej ręce trzyma krzyż, a przy prawej nodze towarzyszy mu pies. Dobrotliwą twarz świętego otacza nimb – symbol świętości.
Ołtarz Przemienienia Pańskiego
2 połowa XVII w. – manieryzm
Centralne miejsce nastawy ołtarzowej zajmuje, namalowany na desce obraz, przedstawiający scenę Przemienienia Pańskiego. Przedstawia on uniesionego Jezusa w towarzystwie Mojżesza i Eliasza. Mojżesz trzyma kamienne tablice z dekalogiem, Eliasz księgę. W dolnej części obrazu – zatrwożeni uczniowie Jezusa. Boki nastawy ołtarzowej ozdobione są ornamentami chrząstkowymi, o fantazyjnej, asymetrycznej formie, tzw. „rocaille”.
Po obu stronach obrazu, oddzielonego kolumnami, w półcylindrycznych niszach, zamkniętych od góry konchami, ustawione są figury z lewej strony św. Franciszka i z prawej bł. Salomei. Św. Franciszek przyciska do piersi krzyż, bł. Salomea w lewej ręce trzyma strzałę.
W centrum górnej części retabulum, zdobionej ornamentami i główkami aniołów, znajduje się, malowany na płótnie mały obraz Dzieciątka Jezus w żłobku, trzymającego w prawej dłoni krzyż. Po obu stronach Dzieciątka – figury adorujących Je aniołów.
Zasłonę głównego obrazu stanowi malowany na płótnie wizerunek św. Antoniego Padewskiego we franciszkańskim habicie. Święty na prawej ręce trzyma Dzieciątko Jezus, w białej sukience, z lilią w lewej ręce symbolem czystości i niewinności. Oblicza postaci otoczone są nimbami i promieniują radosnym blaskiem.
Ołtarz Madonny i Chrystusa - Pieta
2 połowa XVII w. – manieryzm
W centrum nastawy ołtarzowej – obraz na drewnie, przedstawiający Matkę Bożą Bolesną w formie tzw. Piety, która w sztuce kościelnej pełniej wyraża cierpienie Matki Chrystusa. Oblicze Maryi pełne jest piękna i powagi, majestatu i równocześnie boleści, a jednocześnie niezwykłej dobroci i ufnej nadziei. Maryja ubrana jest w pozłacaną szatę, również ciało Jezusa okryte jest złocistym suknem. Głowa Zbawiciela zwieńczona jest jasnym nimbem. W tle krajobraz Kalwarii.
Po obu bokach głównego obrazu, oddzielonego kolumnami, ustawione są figury świętych niewiast w pozłacanych szatach i złotych koronach na głowach. Całkowity wygląd retabulum uzupełniają subtelne dekoracje w formie drobnych kwiatów i girland oraz główek aniołów.
W górnej części nastawy, nad obrazem – rzeźba anioła, który trzyma chustę, z odbitym na niej obliczem Chrystusa.
Zasłonę Piety stanowi obraz na płótnie, przedstawiający wskrzeszenie Piotrowiny przez św. Stanisława Biskupa i Męczennika. Patron Polski ubrany jest w szaty biskupie, mitrę, w ręku trzyma pastorał i błogosławi wskrzeszonego rycerza, owiniętego w całun i wychodzącego z grobu. W głębi obrazu widoczny tłum zadziwionych cudem świadków. Obraz namalowany został przez Alfonsa Nowaczyka w 1963 r.
Ołtarz św. Tekli
Lata 60-te XVIII w. – rokoko, fundacja o. Konstantego Jaroszewskiego
Obraz malowany na płótnie, oprawiony jest w rzeźbioną złotą ramę. Prezentuje św. Teklę w białej powłóczystej szacie. Przez lewe ramię opada narzuta ciemnego koloru. Wokół głowy świętej promieniuje blaskiem który tworzy aureolę. W lewej ręce święta trzyma Pismo Św., druga – wzniesiona – trzyma krzyż. U stup św. Tekli znajduje się rozpalone ognisko, a obok świętej krąży lew rwący jej szaty.
Św. Tekla była uczennicą św. Pawła. Od niego otrzymała chrzest, podczas jego pierwszej podróży po Azji Mniejszej (45 – 49r.). Nawróciwszy się, zerwała zaręczyny z poganinem, za co skazano ją na stos, deszcz zgasił jednak płomienie. Udała się z Pawłem do Antiochii, a gdy tam odrzuciła rękę starającego się o nią Syryjczyka, została skazana, jak wielu pierwszych chrześcijan, na pożarcie, jednak cudem ocalała, gdy wygłodniała lwica jej nie tknęła. Po tym dwukrotnym ocaleniu udała się do Seleucji, gdzie spędziła resztę życia jako pustelnica.
U góry – znajduje się kartusz z inicjałami TS, a nad nim obraz św. Mateusza Ewangelisty.
Po lewej – figura św. Apoloni, patronki stomatologów, trzymającej w ręce ząb i kleszcze. Apolonia mieszkała w Aleksandrii. Zginęła podczas pogromu chrześcijan. Była już podeszła wiekiem. Poganie wybili jej zęby, a następnie za miastem zapalili wielki stos i zagrozili, że ją spalą jeśli nie wyrzeknie się wiary. Apolonia poprosiła o chwilę do namysłu, a następnie sama weszła do ognia.
Po prawej – figura św. Rozalii. Urodziła się ok. 1130 r. jako córka księcia Sinibalda służącego królowi Normanów Rogerowi II. Kiedy próbowano wydać ją za mąż, uciekła do groty na pobliskiej górze i zaczęła wieść tam życie pustelnicy. Na ścianie groty wyryła napis: „Ja, Rozalia, córka Sinibalda, postanowiłam żyć w tej grocie dla miłości mego Pana, Jezusa Chrystusa”. Po pewnym czasie przeniosła się w okolice Monte Pellegrino koło Palermo.
